ترجمه از نگاه Roman Jacobson پرسشی دقیق اما چالش برانگیز برای بسیاری از مترجمان. اگر شما هم یکی از دانشجویان رشته مترجمیِ زبانِ انگلیسی هستید، قطعا باید با نامِ Roman Jacobson آشنا باشید. این نظریه پردازِ معروف بسیاری از مطالب مورد نیاز مترجمان را تدوین و تشریح کرده است که هر مترجمی برای متخصص شدن به آنها نیاز دارد.
اما قرار است ما در مورد کدام یک از نظریهها و یا تشریحات Roman Jacobson صحبت کنیم؟ همانطور که از عنوان این مطلب پیداست قرار است که در خصوص ” ترجمه از نگاهِ Roman Jacobson ” صحبت کنیم. اینکه متوجه شویم که ترجمه از نظر ایشان چه معنا و مفهومی دارد. پس تا پایانِ این مطلب با ما همراه باشید.
همونطوری که در بالا توضیحات اندکی داده شد از اینکه این نظریه پرداز کیست و تا به حال چه فعالیتهایی داشته است، باید اضافه کنیم که Roman Jacobson در واقع یک نظریه پردازِ ” روسی-آمریکایی ” است که در بین سالهای 1896-1982 زندگی کرده است و بیشتر فعالیت خود را صرف تدوین نظریاتی در حوزه مطالعات ترجمه کرده است.
ایشان یک فرد ” Structuralist | ساختارگرا ” بود که در صورتی که میخواهید با مفهوم ” Structuralist ” آشنایی پیدا کنید بهتر است که مطلب مربوط به آن را در وبلاگ ما مطالعه کنید. و یا در خصوص افراد ” ساختارگرا ” در گوگل جست و جو کنید تا بیشتر در مورد آنها بدانید.
اما هدف اصلی این مطلب انحصارا صحبت در خصوص مقالهای که وی در آن به ” بررسی ترجمه از جنبهی زبانشناختی ” پرداخته است بپردازیم و سعی کنیم مطلبی را که او در این مورد نوشته است را برای شما با زبانی سادهتر و توضیحاتی اضافهتر بیان کنیم.
در مقالهای که Jacobson ارائه داده است، وی ترجمه را به سه دسته تقسیمبندی کرده است که این سه دسته به شرح زیر هستند و برای هر کدام توضیحاتی نیز ارائه خواهد شد.
interalingual
interlingual
intersemiotic
سه دستهای که به احتمال زیاد همه شما آنها را میشناسید اما یا دچارِ اشتباه میشوید در توضیح آنها و یا ممکن است آنها را با یکی دیگر از موارد جابجا استفاده کنید. در ادامه هر کدام از این دستهبندیها را توضیح خواهیم داد.
قبل از اینکه به تشریح این سه عنوان بپردازیم باید این را اعلام کنیم که توضیحات مفصل و تکمیلی مربوط به این مبحث از کتاب ” theories of translation ” را در دورهی ” اصول و مبانی نظری ترجمه ” برای شما توضیح دادهایم و شما میتوانید با خریدن این دوره به تمامی سرفصلهای موجود در این کتاب دسترسی داشته باشید.
در توضیحِ این دستهبندی jacobson جملهی زیر را ارائه داده است که ابتدا ما این جمله را مستقیما از کتابِ ” Theories of Translation studies ” برای شما مینویسیم و سپس به بررسی آن خواهیم پرداخت
Translation or ” rewording ” – an interpretation of verbal signs by means of other signs of the same language ”
این دقیقا جملهای است که jacobson تحت عنوانِ ” interalingual ” برای محققان حوزهی مطالعات ترجمه در مقالهی خود آورده است. اگر دقت کنید ” Jacobson ” کلمهی ” Rewording ” را درون گیومه قرار داده است، این بدان معناست که هرآنچه شما نیاز است که شما در مورد ” intralingual ” بدانید را در همین یک کلمه خلاصه کرده است.
اگر به ادامه نوشته توجه کنید، او ادامه داده است که اولین دستهبندی ” intralingual ” در واقع همان ” paraphrase ” کردن و یا ساده سازی یک نوشته در همان زبان است. یعنی در صورتی که شما یک متن در زبان مبدا ” SLT ” ( Source Language Text ) ” ساده سازی کنید، یا واضحتر بگوییم ” خلاصه کنید ” بدون آنکه آن متن را به زبان مقصد منتقل کنید.
شما دروافع همان عملِ ” Rewording ” یا ” ساده سازی ” را انجام دادهاید. شاید سادهترین توضیح در خصوصِ ” intralingual ” همین باشد. مفهومِ ” intralingual ” را نیز میتوان ” درون زبانی ” نیز عنوان کرد. چرا که شما تمام فرآیندِ بررسی و تولید متن جدید را در همان زبان انجام میدهید و از زبان دیگر استفاده نمیکنید.
در خلاصهترین شکل ممکن این دستهبندی را میتوان اینگونه توصیف کرد که، دقیقا همان ” intralingual ” است اما به جایِ اینکه تمام فرآیند در یک زبان رخ دهد، فرآیند از زبان مبدا شروع میشود و در زبان مقصد تمام میشود. نامِ دیگر این دستهبندی “Translation proper ” است. تعریفی که ” jacobson ” ارائه داده است به شرح زیر است:
Interalingual translation or ” translation proper ” – ” an interpretation of verbal signs by means of some other languages ”
اگر به مفهوم آن نیز دقت کنید دقیقا متوجه خواهید شد که حتی در نوشتار نیز شباهتهایی وجود دارد. در ادامه ما توضیحات گستردهتری در مورد interalingual خواهیم داد، اما فعلا به همین توضیح صریح بسنده کنید چرا که توضیح بیشتر باعث سردرگمی خواهد شد.
اکثرِ مترجمان و کسانی که در حال مطالعهی کتاب مطالعات نظری ترجمه هستند، این مورد را بخاطر دارند چرا که حتی در نوشتار هم با دو دستهبندی قبلی تفاوت دارد. نامِ دیگر این دستهبندی ” transmutation ” است. به تعریف پایین دقت کنید:
an interpretation of verbal signs by means of signs of ” non-verbal ” signs systems.
اگر به مفهوم جملهی بالا دقت کنید، متوجه خواهید شد که این دستهبندی نه تنها در حال صحبت کردن در خصوص حوزهی متفاوتی از ترجمه است، بلکه در حال اشاره به تبدیل یک متن نوشته شده به زبان انسان به یک قطعه موسیقی و یا نقاشی است.
در واقع ” intersemiotic ” دستهبندی میباشد که در حال تحلیل و بررسی فرآیند ترجمه از یک زبان به یک سیستم دیگر به جز زبانِ مبدا است. به عنوان مثال تبدیل یک متن به ویدئو و یا نمایش و ….
دستهبندیهایی که عنوان شد و توضیح داده شد تمامی مواردی بودند که هرساله در کنکور کارشناسی ارشد از این دستهبندیها سوال مطرح شده است. در بسیاری از مواقع دیده شده که طراح سوال از شما میپرسد که از نگاهِ ” jacobson ” کدام دستهبندی مربوط به ” paraphease ” کردن است؟ پاسخ را در پست به شما دادیم.
پس دقت کنید و در صورتی که متوجه نشدید میتوانید از بخش نظرات برای ما سوالات و ابهامات خودتان را ارسال کنید. ما با کمال میل پاسخ خواهیم داد. به این نکته توجه داشته باشید که پاسخها کاملا به صورت مفصل خواهد بود و ما خوشحال خواهیم شد که به شما کمک کنیم.
در صورتی برای شما ابهاماتی وجود دارد شما میتوانید سوالات خود را در شبکههای اجتماعی مختلف مثل ” اینستاگرام و تلگرام ” سوال خود را مطرح کنید و یا در همین پست در بخش نظرات سوالات خود را مطرح کنید تا ما به سوالات شما به صورت کاملا منحصر و مفصل توضیح دهیم. پرسیدن سوال برای شما هزینهای ندارد پس از موقعیت پیشِ رو استفاده کنید.
